بازرسی جرثقیل (تست جرثقیل)
جرثقیل (Crane):
( محتوای مطالب ) حتما تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید زمان تقریبی مطالعه 5 دقیقه .
ماشینی است که برای بلند کردن، پایین آوردن و جابه جایی افقی بار به کار برده می شود.
طبقه بندی جرثقیل ها بر اساس استاندارد ASME
۱-جرثقیل های صنعتی (Industrial Crane)
- جرثقیل سقفی (Overhead Crane)
- جرثقیل دروازه ای (Gantry Crane)
- جرثقیل بازویی (Jib Crane)
۲-جرثقیل های ساختمانی (construction Crane)
- جرثقیل های متحرک (زنجیری Crawler ،کامیونی Boom Truck و هیدرولیک)
- جرثقیل های برجی (Tower Crane)
- جرثقیل نصب روی کشتی (Derricks)
جرثقیل سقفی:
جرثقیلی است با پل متحرک حامل بالابر ثابت یا متحرک که با مکانیزم های خاص بالابری کار کرده و بار را جابجا میکند.
موارد ایمنی جرثقیل های سقفی:
– اپراتور جرثقیل باید در حین کار توجه کامل به عملیات داشته باشد و از مواردی که تمرکز را منحرف میکند دوری نماید.
– اپراتور جرثقیل مسئولیت مستقیم ایمنی عملیات را بر عهده دارد.
– در صورت بروز شرایط نا ایمن و موارد خطرناک اپراتور بایدکار را متوقف کند.
– اپراتور باید هنگام حرکت جرثقیل از آژیر هشداردهنده، بوق و… برای هشدار پرسنل محوطه عملیات استفاده نماید.
– جابجایی بار از روی سر نفرات ممنوع است.
– هنگام پایان کار تمام کلید و سوئیچ ها را در وضعیت خاموش قرار دهید.
– مقدار تناژ مجاز دستگاه بصورت درشت و خوانا روی پل دستگاه نوشته شود.
– تمام راهرو ها و مسیرهای رفت و آمد جرثقیل باید فاقد هر گونه مانعی برای تردد باشد.
– فاصله مجاز بین دو جرثقیل که روی یک ریل رفت و آمد میکنند برای جلوگیری از برخورد در نظر گرفته شود.
– در اتاق راننده یک دستگاه کپسول آتش نشانی شارژ شده وجود داشته باشد.
– همیشه مسیر حرکت جرثقیل را تمیز و خلوت نگهدارید.
– محوطه عملیات باربرداری از روشنائی کافی برخوردار باشد.
– موانع و ضربه گیرهای انتهای پل مقاومت کافی در برابر ضربات احتمالی داشته باشند.
– ضربه گیرها باید روزانه قبل از شروع شیفت کاری بازرسی شوند.
– گردگیرهای ریل (Rail Sweep) برای جلوگیری از تجمع گرد و غبار باید در مسیر و جلوی چرخه نصب شود.
– قلاب به ضامن ایمنی ( Safety Latch) مجهز باشند.
– قلاب جرثقیل دقیقا باید بالای مرکز گرانش بار قرار گیرد تا از تاب خوردن و چرخش بار جلوگیری شود.
– در صورت استفاده از اسلینگ ( زنجیر، سیم بکسل، بلت و..) برای عملیات، اینگونه تجهیزات متناسب با تناژ دستگاه بکار گرفته شوند.
– زمانیکه قلاب در پایین ترین وضعیت ممکن قرار دارد حداقل ۲ دور کامل سیم بکسل روی درام باقی مانده باشد.
– قلاب به راحتی و آزادانه بچرخد.
– اسلینگ ها طبق روشهای ایمن به بار بسته شوند.
– استفاده از اسلینگهای(ادوات باربرداری) معیوب و فرسوده ممنوع است.
– برای کنترل بار و جلوگیری از نوسان آن، از طناب مهار (Tag line) در انتهای بار استفاده شود.
– تمام تجهیزات برقی به سیستم اتصال زمین، کلیدهای محافظ جان و فیوزهای مناسب باشند.
– تمام وسایل و تابلوهای برقی به علائم هشدار دهنده نظیر خطر برق گرفتگی مجهز شوند.
– در صورت استفاده از کنترل از راه دور ( ریموت) روزانه آنرا بازرسی کنید.
– کلیه کنترل کننده ها و قطع کن های الکتریکی و کنتاکتورها توسط بازرس برق بطور منظم بازرسی شوند.
– حداقل فاصله بین جرثقیل و نفراتی که در مجاورت آن مشغول کارند باید ۶ متر باشد.
– حداقل ولتاژ صفحه کلید آویزان ( Pendant) نباید از ۱۲۵ ولت متناوب یا ۲۵۰ ولت مستقیم بیشتر باشد.
تست جرثقیل و بازرسی جرثقیل
به طور کلی جرثقیل ها برای اطمینان از عملکرد ایمن و اندازه گیری میزان بار مجاز باید تست فنی شوند. دو واژه ای که به طور معمول هنگام تست جرثقیل به کار می روند عبارتند از :
SWL: Safe Working Load
WLL: Working Load Limit
که هر دو به معنای بار مجازی هستند که جرثقیل می تواند طبق جدول بار بلند کند.این دو واژه اختصاری WLL، SWL در گواهینامه سلامت فنی دستگاه یا Certificate آن نوشته می شوند. گاهی در بعضی از جرثقیل ها مقدار WLL،SWL توسط بازرس روی بوم اصلی و بدنه ی دستگاه نیز حک می شوند تا راننده و ریگر دستگاه هنگام کار به تناژ مجاز دستگاه توجه کامل داشته باشند.
روش های به دست آوردن SWL به کمک تست بار جرثقیل (load test)
۱.آزمون استاتیک:
در این روش تست جرثقیل ابتدا باری با وزن مشخص که معمولا از قبل آماده شده و وزن آن نیز معین است توسط دستگاه هنگام تست جرثقیل بلند می شود و بازرس برای مدتی مشخص (معمولا ۲۰ دقیقه) ، دستگاه را جهت تست جرثقیل زیر بار قرار می دهد و با علامت زدن جک های تعادلی توسط مارکر مخصوص در ابتدا کار تست جرثقیل و مقایسه آن در انتهای کار تست جرثقیل ، مقدار نشتی روغن از سیستم هیدرولیک یا سایر عیوب را مشخص می کنند.
گاهی بازرسان از روش نقطه گذاری در هنگام تست جرثقیل برای تعیین افت در قسمت های تحت فشار استفاده می کنند.
بدین گونه که قبل از شروع تست جرثقیل ، نقطه ای را به عنوان مبنا مشخص کرده و پس از پایان تست جرثقیل میزان افت و انحراف آن نقطه را اندازه گیری می کنند.
۲.آزمون دینامیک
بازرس، دستگاه جرثقیل را با یک وزنه مشخص در جهات گوناگون بالا،پایین ،چپ ،راست، گردشی و … آزمایش می کند و طبق جدول بار load chart)) می تواند مقدار بار مجاز در ارتفاع و زاویه های گوناگون در بازرسی جرثقیل را به دست آورد.
مراحل انجام تست جرثقیل (تست های استاتیک و دینامیک)
مراحل انجام این تست جرثقل عبارتند از:
- نصب جرثقیل و آماده سازی آن برای انجام تست جرثقیل و بازرسی جرثقیل
- شروع عملیات تست جرثقیل بدون بلند کردن بار (ارزیابی اولیه) شامل: بالا و پایین آوردن بوم، باز کردن و بستن کشویی های بوم، چرخش بوم و دستگاه ، حرکت دستگاه و تست تجهیزات ایمنی .
- محاسبه تناژ وزنه ی استاندارد با احتساب ۱۲۵% ظرفیت دستگاه در زاویه مشخص و شعاع عملیاتی حداکثر و حداقل ، طبق جدول بار و نشانگر زاویه ی بوم.
- وصل کردن بار استاندارد (تعیین شده) جهت تست جرثقیل در بند ۳ با کمک سیم بکسل های مناسب به جرثقیل.
- بالابردن وزنه در فاصله مشخص شده و اطمینان از عملکرد ترمز بالابر در این فاصله، بار در حالت معلق چند دقیقه نگه داشته می شود و بازرس تمام قسمت های تحت فشار را بررسی کرده که هرگونه آسیب، تغییر شکل دائمی، افت و نشتی روغن از جک های تعادلی و سیلندر زیر بوم، صداهای ناهنجار و غیرطبیعی و لرزش دستگاه را ارزیابی می کند.
- هنگام بازرسی جرثقیل حداقل یکبار هنگام بالا بردن وزنه و یکبار هنگام پاین آوردن آن، دستگاه باید خاموش شود. در این مواقع هیچگونه افت بار و یا حرارت بیش از حد در سیستم ترمز نباید ایجاد شود.
- بار را تا ۵ سانتی متری سطح زمین پایین آورده و دستگاه را بپرخانید و جک های تعادلی را بازرسی کنید. به آرامی وزنه را بین دو جک تعادلی به گردش در آورید.
- پس از تست جرثقیل بار را به وضعیت اولیه برگردانید و به آرامی روی زمین قرار دهید.
- پس از انجام مراحل فوق در زمان بازرسی جرثقیل و تست جرثقیل موارد زیر را طبق چک لیست بازرسی کنید.
پس از انجام تست و بازرسی جرثقیل، بازرس گواهینامه سلامت فنی دستگاه (Certificate) را برای جرثقیل صادر می کند. رانندگان جرثقیل باید شرایط، توصیه ها و محدودیت های قید شده در گواهینامه را در حین کار رعایت کنند.
بازرسی جرثقیل و تست جرثقیل بر اساس استاندارد DOE , ASME
انجام تست در مورد جرثقیل های جدید و جرثقیل هایی که تحت تعمیرات ساختاری قرار گرفته اند صورت می گیرد تا قابلیت آنها برای عملکرد ایمن ارزیابی شود.
مطابق با استاندارد مذکور ، تست جرثقیل به دو نوع: تست عملیاتی و تست بار ( (Load test تقسیم بندی شده است .
در تست عملیاتی (تست جرثقیل) موارد زیر باید مورد توجه قرار گیرد:
- مکانیزم های بالا و پایین آوردن بار
- مکانیزم های بالا و پایین آمدن بوم
- مکانیزم های باز و بسته شدن بوم
- مکانیزم های چرخش دستگاه
- مکانیزم های حرکت دستگاه
- تجهیزات ایمنی
در تست بار جرثقیل (Load Test) موارد زیر مورد توجه قرار می گیرد:
- تمامی جرثقیل هایی که قسمت های تحت بار و فشار آنها اصلاح ، تعویض یا تعمیر شده اند باید توسط بازرس مجرب تست بار شوند. تنها بازرس مجرب می تواند تعییین کند که یک جرثقیل تعمیر شده نیاز به تست بار دارد یا نه یا اینکه تعمیرات انجام شده از نوع تعمیرات ساده و روزانه بوده و تست عملیاتی کفایت می کند یا نه .
- وزنه های تست بار نباید از ۱۱۰ % ظرفیت جرثقیل تجاوز کند (طبق استاندارد DOE) همچنین نباید در مناطقی قرار داده شوند که انجام تست جرثقیل در آن مناطق جزء باربرداری در شرایط خاص (Critical lift) باشد.
- یک گزارش کتبی از تست جرثقیل که نشان دهنده ی دستور العمل های تست و تائید کفایت تغییرات یا تعمیرات انجام شده هست ، توسط بازرس جرثقیل تهیه و ارائه می شود. گزارش های تست دستگاه ها به صورت فایل نگهداری شده و قابل دسترسی اند.
جدول ذیل پایداری دستگاه در شرایط گوناگون بارگذاری :
نوع جرثقیل | شرایط بارگذاری | پایداری/درصد واژگونی |
جرثقیل متحرک | استفاده از جک های تعادلی | ۷۵% |
جرثقیل خاموش بدون استفاده از جک های تعادلی | ۷۵% | |
جرثقیل زنجیری در حالت خاموش و همراه با برداشتن و حمل بار | ۷۵% | |
برداشتن و حمل بار | ۶۶.۶% |
تست جرثقیل و بازرسی جرثقیل بر اساس استاندارد AS
طبق این استاندارد تست جرثقیل در بخش های اشاره شده ی زیر می نواند صورت گیرد:
-
تست پایداری دستگاه
جدول فوق الزامات گوناگون پایداری دستگاه را تحت شرایط بارگذاری خاص نشان می دهد جدول فوق نشان می دهد که اگر تست پایداری بخواهد در مورد یک جرثقیل متحرک که روی جک های تعادلی قرار گرفته انجام شود، اندازه ی بار تست از فرمول ۱.۳۳×LOAD=SWL بدست خواهد آمد.(برای دستیابی به پایداری ۷۵ درصد حد واژگونی)
تست های پایداری معمولأ روی بخش های اصلی بوم انجام می شود و برای بوم کمکی در نظر گرفته نمی شود. همچنین این جدول نشان می دهد که اگر یک جرثقیل متحرک قابلیت برداشتن بار و حمل آن را طبق جدول بار داشته باشد، با باری به اندازه ۱.۵×SWL برای دستیابی به پایداری ۶۶.۶ درصد حد واژگونی تست می شود.
-
تست ساختاری
الزام رایج برای تست یکپارچگی ساختاری دستگاه، انجام دو تست جرثقیل با ۱۲۵ درصد ظرفیت بارگذاری در ناحیه شکست ساختاری جدول بار جرثقیل مربوطه است. قابل ذکر است که در استاندارد های قبلی این مقدار ۱۱۰ درصد ظرفیت بارگذاری در ناحیه ی شکست ساختاری دستگاه بوده که اکنون در استانداردهای حدید ۱۲۵ درصد افزایش پیدا کرده است. تمامی بوم های کمکی با تنها ۱۱۰ درصد ظرفیت تست خواهند شد.
-
تست وینچ جرثقیل
تست وینچ معمولی با ۱۱۰ درصد قدرت کشش سیم بکسل انجام می شود و ترمز وینچ برای توقف عملیات مورد نیاز بوده و باید به درستی عمل کند. در واقع ظرفیت وینچ و ترمز آن در این تست جرثقیل مورد ارزیابی قرار می گیرد.
-
تست های مضاعف
تست قلاب جرثقیل ها که با (۲×SWL) برابر ظرفیت انجام می شود. همچنین تست سیم بکسل بالابر کمکی، تست سیم بکسل بالابراصلی در جرثقیل های هیدرو لیک از تست های مضاعف هستند.
به یاد داشته باشید که نتیجه ی تمام تست های جرثقیل را با ذکر کامل مشخصات دستگاه (مدل، شماره سریال، شماره شاسی، کارخانه ی سازنده، سال ساخت و تناژ) نام راننده، نام شرکت یا صاحب دستگاه، روش تست، محل انجام تست و نام بازرس و تاریخ بازرسی کاملأ ثبت و اسناد مربوطه بایگانی شوند.
اسنادی که باید توسط سازنده ی دستگاه ارائه شوند عبارتند از:
- گواهینامه ی تست پایداری، تست ساختاری و شرایط بارگذاری به صورت برداشتن بار و حمل بار با دستگاه
- گواهینامه تست وینچ و فراهم کردن نتایج تست بار بیش از ظرفیت
- گواهینامه تست قلاب
- گواهینامه تست سیم بکسل
بازرسی جرثقیل و تست جرثقیل بر اساس استاندارد BS
مهمترین نکاتی که در مورد تست جرثقیل در استاندارد۱۷۵۷ BS ذکر شده است تست های زیرند که مورد بررسی قرار خواهند گرفت:
-
تست استاتیک جرثقیل
برای تعیین استحکام ساختاری و استراکچر دستگاه به کار می رود و برای تمام اجزای مکانیزم بالابری دستگاه به شکل جداگانه انجام می شود. انجام تست جرثقیل باید با توجه به جدول بار جرثقیل و ویژگی های ارائه شده توسط سازنده صورت گیرد. هنگام تست وزن متعلقات جانبی مانند وزن قلاب، سیم بکسل و متعلقات باربرداری (Rigging Accessories) باید طبق توصیه ی سازنده در نظر گرفته شود. قابل ذکر است که اولین تست جرثقیل در خود کارخانه ی سازنده ی دستگاه انجام می شود و برای اطمینان بیشتر با گذشت زمان طبق جدول زمانی ، این تست ها دوباره با شرایط خاص دستگاه تکرار می شوند.
تمام تست های استاتیک و دینامیک جرثقیل و بازرسی جرثقیل باید در زمین هموار، صاف و محکم و حداکثر با شیب ۰.۵ درصد و در شرایط آب و هوایی مناسب انجام شود و حداکثر سرعت باد در شرایط تست ۸.۳ متر بر ثانیه باشد.
تست استاتیک جرثقیل بر روی Jip , Fly Jip با هر طول نیز انجام می شود. به یاد داشته باشد تست با حداکثر شعاع عملیاتی و یا کمترین زاویه Jip انجام شود.
تناژ وزنه برای تست استاتیک جرثقیل از فرمول زیر بدست می آید:
۱.۲۵× SWL =Load Test
بار حداکثر به ارتفاع ۱۰-۲۰ سانتی متر از سطح زمین توسط جرثقیل بلند می شود و حداقل ۱۰ دقیقه در این حالت باقی می ماند . سپس توسط بازرس دستگاه مورد بررسی قرار گرفت.
-
تست پایداری جرثقیل:
تست پایداری جرثقیل معمولأ روی بخش هایی از جرثقیل که پایداری کمتری دارند مانند بخش هایی از بوم مطابق با فرمول زیر انجام می شود.
T=1.25SWL+0.1F
F=mG+G(j+n)/j+K
T: تناژ وزنه
SWL: وزن بار مجاز
F: نیروی وزن حاصل از Jip , Fly Jip (بازوهای کمکی)
G:وزن Jip
G: وزن Jip Fly
J,K: ابعاد Jip , Fly Jip
m , n: شعاع مراکز گرانش Jip , Fly Jip
(x,y),(X,Y): طول و عرض مراکز گرانش Jip , Fly Jip
-
بازرسی جرثقیل اولیه (روزانه)
پیش از اولین استفاده ، در مورد کلیه جرثقیل های جدید، نو برپا شده، اصلاح شده و یا تعمیر شده، این بازرسی جرثقیل توسط راننده ی جرثقیل یا سایر اشخاص تعیین شده به صورت چشمی از موارد زیر به عمل می آید:
- بازرسی جرثقیل از تمام مکانیزم های عمل کننده برای اطمینان از عملکرد و تنظیمات صحیح
- بازرسی جرثقیل جهت نشت هوا و روغن از لوله، مخازن، شیرهاو پمپ ها و سایر سیستم های هیدرولیک و پنوماتیک
- بازرسی جرثقیل از قلاب ها از لحاظ تغییر شکل، ترک خوردگی و یا بیش از ۱۵ درصد بازشدگی دهانه ی قلاب و انحراف بیش از ۱۰ درجه
- بازرسی جرثقیل از ضامن قلاب (شیطانک)
- بازرسی جرثقیل از سیم بکسل بالابر از لحاظ فرسودگی، پیچش، سایش ، کشش، خوردگی، شکستگی
- بازرسی جرثقیل از زنجیرهای بالابر به همراه اتصالات انتهایی از لحاظ فرسودگی، پیچش، کشیدگی، سایش و…
- بازرسی جرثقیل از قفل کن الکتریکی بالابر
-
بازرسی جرثقیل مداوم:
بازرسی جرثقیل به شکل چشمی توسط اپراتور جرثقیل و یا سایر افراد تعیین شده انجام می شود و نیازی به ثبت نتایج وجود ندارد. فواصل زمانی انجام آن عبارتند از:
- سرویس عادی (ماهیانه)
- سرویس سنگین (هفتگی تا ماهیانه)
- سرویس بسیار سنگین (روزانه تا هفتگی)
- این نوع بازرسی جرثقیل موارد زیر را در بر میگیرد:
- بازرسی جرثقیل از سیستم ترمز از لحاظ صحت عملکرد
- بازرسی جرثقیل از وضعیت پیچش زنجیر یا سیم بکسل از لحاظ تطابق با توصیه های سازنده
- بازرسی جرثقیل از مکانیزم های عمل کننده از لحاظ صحت عملکرد و تنظیمات مناسب و فرسودگی بیش از حد
بازرسی دوره ای – بازرسی جرثقیل :
بازرسی جرثقیل به صورت چشمی توسط شخص صلاحیت دار که در فواصل زمانی زیر انجام می شود.
- سرویس عادی – سالیانه
- سرویس سنگین – شش ماهه تا سالیانه
- سرویس فوق سنگین – (ماهیانه تا سه ماه یکبار)
این نوع بازرسی جرثقیل در موارد سه گانه زیر انجام می شود:
-
بازرسی دوره ای از جرثقیل سقفی
در این بازرسی جرثقیل موارد ذیل توسط بازرس به دقت بررسی می شود:
- بازرسی جرثقیل جهت تغییر شکل، خوردگی و ترک خوردگی قطعات
- بازرسی جرثقیل جهت شل شدن پین، پیچ، پرچ ها و یا فقدان آنها
- بازرسی جرثقیل از اجزای مشکوک و تقلبی ( غیر اصلی)
- بازرسی جرثقیل جهت فرسودگی و ترک خوردگی درام ها و قرقره ها
- بازرسی جرثقیل جهت فرسودگی و ترک خوردگی و معیوب بودن پین ها، بلبرینگ ها، شفت ها، چرخ دنده ها، غلتک ها، تجهیزات قفل کننده، گیره ها و ضربه گیرها
- بازرسی جرثقیل جهت فرسودگی وسایش بیش از حد قطعات سیم ترمز، لنت ترمز، گیره ها و ضامن ها
- بازرسی جرثقیل از خطاها ی قابل توجه در نشانگرهای بار ، بادسنج و سایر نشانگرها
- نقص در واحدهای تولید انرژی از قبیل دیزلی، بنزینی و برقی
- بازرسی جرثقیل جهت کشیدگی بیش از حد در زنجیرها و فرسودگی بیش از حد دندانه های چرخ زنجیرها
- هرگونه خرابی در کنترل کننده ها، کلیدهای اصلی قطع جریان، کنتاکتورها، قطع کننده های الکتریکی، کلیدهای فشاری و سایر تجهیزات الکتریکی
- بازرسی جرثقیل جهت قلاب ها از لحاظ تغییر شکل، ترک خوردگی و یا بیش از ۱۵ درصد بازشدگی دهانه ی قلاب و انحراف بیش از ۱۰ درجه.
- بازرسی جرثقیل از پیچ و مهره، پین یا پرج های قلاب و نقاط جوشکاری شده در قلاب
- آزمون های غیر مخرب NDT روی قلاب از لحاظ نقاط جوشکاری، بلبرینگ ها و …
- آزمون وضعیت تجهیزات محدود کننده ی حرکت از لحاظ درستی
- علایم هشدار دهنده ی ایمنی
- بازرسی جرثقیل به صورت دوره ای از سیم بکسل (وایر)
- در زمان بازرسی جرثقیل بررسی تمام طول سیم بکسل بدون جدا کردن آن از درام بالابر
- کاهش قطر سیم بکسل به دلیل مغزی نامناسب آن، خوردگی داخلی، خارجی و فرسودگی سطح خارجی
- تعداد و توزیع سیم های شکسته ی سطح خارجی سیم بکسل
- سطوح آسیب دیده ی سیم بکسل
- قسمت هایی از سیم بکسل که هنگام بازرسی پنهان می مانند(مانند زیر قرقره)
- شکستگی و خوردگی در انتهای سیم بکسل
- پیچش، تاب خوردگیف شکستگی، سائیدگی، بریدگی و له شدگی در سیم بکسل
در شرایط زیر سیم بکسل باید تعویض شود:
- بدلیل تصادفی اگر در یک سیم بکسل ۱۲ عدد وایر شکسته در یک لا، یا ۴ وایر شکسته در یک استرند دیده شود آن سیم بکسل باید تعویض شود.
- فرسودگی یک سوم قطر اصلی هر وایر تکی
- هرگونه پیچش، تاب خوردگی ، شکستگی ،له شدگی،سائیدگی که منجر به تغییر ساختار سیم بکسل می شود.
- سیم بکسل هایی که در اثر حرارت آسیب دیده اند.
- کاهش قطر اسمی بیش از توصیه های سازنده